Βουλιμία: Τι είναι, Είδη & Τρόποι Αντιμετώπισης

Η ψυχογενής βουλιμία ανήκει στις διατροφικές διαταραχές, επηρεάζει περισσότερο τις γυναίκες κι εκδηλώνεται συνήθως στην περίοδο της εφηβείας. Η βουλιμία είναι μία πολυπαραγοντική διαταραχή με πιθανούς παράγοντες κινδύνου την αρνητική αυτοαξιολόγηση, τις γονικές επιρροές όπως επικριτικά σχόλια σχετικά με βάρος, την παχυσαρκία των γονέων καθώς και την παιδική παχυσαρκία.

Οι φυσιολογικές και ψυχολογικές αλληλεπιδράσεις μπορούν να διαστρεβλώσουν τις αντιλήψεις σχετικά με το σχήμα, το φαγητό και το βάρος και να πυροδοτήσουν την ανάγκη να αποκτήσει το άτομο τον έλεγχο στη ζωή του. Παραδόξως, παρόλο που προσπαθεί να αποκτήσει τον έλεγχο στη ζωή του, το άτομο με ψυχογενή βουλιμία νιώθει συχνά ότι χάνει τον έλεγχο. Αν και η εστίαση φαίνεται να είναι στο φαγητό, η συμπεριφορά υπερφαγίας/αντισταθμιστικής συμπεριφοράς είναι συχνά ένα μέσο για να διαχειρίζεται το άτομο τα συναισθήματα και να αντιμετωπίζει τις αρνητικές επιπτώσεις, όπως το άγχος. Έτσι, ο φαύλος κύκλος της ψυχογενούς βουλιμίας διαιωνίζεται από τα αρνητικά συναισθήματα.

Κύρια χαρακτηριστικά των ατόμων με ψυχογενή βουλιμία είναι η διαταραγμένη διατροφική συμπεριφορά, η αρνητική εικόνα σώματος και η προσπάθεια απώλειας βάρους. Γι’ αυτό και συχνά τη διαβάζουμε ή ακούμε ως νευρική βουλιμία. Ο κατάλληλος όρος όμως είναι ψυχογενής βουλιμία.

Βουλιμία & διάγνωση: Ποια είναι τα πρώτα συμπτώματα

Κατά το DSM 5 τα διαγνωστικά κριτήρια είναι τα εξής:

Επανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας

Ένα επεισόδιο υπερφαγίας (βουλιμικό επεισόδιο) χαρακτηρίζεται ακόμη από τα δύο παρακάτω:

1. Το να τρώει το άτομο μέσα σε μια δεδομένη χρονική περίοδο μια ποσότητα φαγητού, που είναι σαφώς μεγαλύτερη από όση θα έτρωγαν οι περισσότεροι άνθρωποι κατά τη διάρκεια μιας παρόμοιας χρονικής περιόδου και κάτω από παρόμοιες περιστάσεις.
2. Μία αίσθηση έλλειψης ελέγχου του πόσο τρώει κάποιος κατά τη διάρκεια του επεισοδίου (π.χ. αίσθηση του ατόμου ότι δεν μπορεί να σταματήσει να τρώει ή να ελέγξει τι ή πόσο τρώει).

Επανειλημμένη ακατάλληλη αντισταθμιστική συμπεριφορά προκειμένου να αποτραπεί η απόκτηση βάρους, όπως π.χ. πρόκληση εμετού, κακή χρήση καθαρτικών, διουρητικών ή άλλων φαρμάκων, νηστεία, υπερβολική άσκηση.

Επιπλέον, σημαντικές πληροφορίες για τη βουλιμία και τα συμπτώματά της:

• Η υπερφαγία και οι ακατάλληλες αντιρροπιστικές συμπεριφορές συμβαίνουν κατά μέσο όρο τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα για 3 μήνες.
• Η εκτίμηση του εαυτού επηρεάζεται υπέρμετρα από τη σωματική εικόνα ή το σωματικό βάρος.
• Η διαταραχή δε συμβαίνει αποκλειστικά κατά τη διάρκεια επεισοδίων ψυχογενούς ανορεξίας.

Ψυχογενής βουλιμία: Πόσα είδη της υπάρχουν;

Υπάρχει ο καθαρτικός τύπος και ο μη καθαρκτικός τύπος. Σε ό,τι αφορά στον πρώτο τύπο, κατά τη διάρκεια του παρόντος επεισοδίου Ψυχογενούς Βουλιμίας, το άτομο κάνει χρήση καθαρτικών, υπακτικών ή διουρητικών φαρμάκων ή προκαλεί εμετούς.

Στην περίπτωση του μη καθαρκτικού τύπου βουλιμίας, κατά τη διάρκεια του παρόντος επεισοδίου Ψυχογενούς Βουλιμίας το άτομο δεν κάνει χρήση κάποιων από τους παραπάνω αντιρροπιστικούς μηχανισμούς, αλλά χρησιμοποιεί άλλες αντισταθμιστικές συμπεριφορές όπως, εξαντλητικά προγράμματα δίαιτας ή γυμναστικής.

Βουλιμία: Αντιμετώπιση & Θεραπεία

Για τη θεραπεία της ψυχογενούς βουλιμίας είναι απαραίτητη η διεπιστημονική διαχείρισή της με γνώμονα την εξατομικευμένη φροντίδα από επιστήμονες, που έχουν εξειδικευτεί στις διατροφικές διαταραχές. Ο πρωταρχικός στόχος της θεραπείας είναι ο περιορισμός της υπερφαγίας και της αντιρροπιστικής συμπεριφοράς.

Βουλιμία και διατροφή: Πως μπορεί να βοηθήσει ένας Διαιτολόγος- Διατροφολόγος

Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία σε συνδυασμό με τη διατροφική συμβουλευτική φαίνεται να είναι η πιο αποτελεσματική θεραπεία μέχρι σήμερα. Ο διαιτολόγος- διατροφολόγος παρέχει εξατομικευμένη διατροφική συμβουλευτική και διατροφική εκπαίδευση σχετικά με τις αρχές διατροφής, την αναγνώριση των αισθημάτων της πείνας και του κορεσμού, βοηθάει το άτομο να συμφιλιωθεί με το φαγητό, να μάθει να τρέφεται υγιεινά, να παίρνει τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά και να απολαμβάνει το φαγητό του με γνώμονα την καλή θρέψη.

Παράλληλα, τον ενημερώνει για τις αρνητικές συνέπειες που έχει η αντιρροπιστική συμπεριφορά στην υγεία και τον βοηθάει να αναγνωρίζει τις έγκυρες πηγές πληροφόρησης, προκειμένου να προστατεύεται από την παραπληροφόρηση σχετικά με τη διατροφή.

Ψυχογενής βουλιμία: Η σημασία της αυτοπαρακολούθησης

Επιπλέον, η αυτοπαρακολούθηση που γίνεται με τα ημερολόγια καταγραφής τροφίμων είναι συχνά μια χρήσιμη μέθοδος βοηθώντας το άτομο να αναγνωρίσει τις διατροφικές του συνήθειες, καθώς και τους λόγους που τον οδηγούν σε αυτές. Εκτός από την ποιότητα και την ποσότητα των τροφίμων και ποτών που καταναλώνει το άτομο, καταγράφει το αίσθημα πείνας και κορεσμού, την ώρα που κατανάλωσε το γεύμα ή σνακ, λεπτομέρειες του περιβάλλοντος (π.χ. κατανάλωση τροφής μόνοι τους ή μαζί με παρέα, τοποθεσία), αν ακολούθησε επεισόδιο υπερφαγίας/αντιρροπιστικής συμπεριφοράς και σκέψεις, συναισθήματα ή στρεσογόνοι παράγοντες, που συνδέονται με το φαγητό.

Αυτά τα στοιχεία δίνουν χρήσιμες πληροφορίες τόσο στο ίδιο το άτομο όσο και στο διαιτολόγο-διατροφολόγο για την αξιολόγηση της προόδου στη θεραπεία.

Με βάση το ημερολόγιο καταγραφής τροφίμων, ο διαιτολόγος-διατροφολόγος μπορεί να καθοδηγήσει το άτομο και να το βοηθήσει με τον καθορισμό στόχων, όπως η σταδιακή επανεισαγωγή τροφίμων που θεωρούνται «απαγορευμένα» από το άτομο, μαθαίνοντας το πως να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά στρεσογόνους παράγοντες που σχετίζονται με το φαγητό.

Βουλιμία: Η θεραπεία περιλαμβάνει και το υποστηρικτικό περιβάλλον

Τέλος, το υποστηρικτικό περιβάλλον που παρέχεται με τη γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία, σε συνδυασμό με τη διατροφική συμβουλευτική φαίνεται ότι μπορούν να επηρεάσουν τη νοοτροπία του «όλα ή τίποτα» με την οποία λειτουργεί συχνά το άτομο με ψυχογενή βουλιμία και να αποκτήσει μια υγιή σχέση με το φαγητό και την εικόνα σώματος.

Παναγιώτα Καλούδη, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος Μέλος της διαιτολογικής ομάδας Νutrition Support

Βιβλιογραφία

Castillo, M., & Weiselberg, E. (2017). Bulimia Nervosa/Purging Disorder. Current Problems in Pediatric and Adolescent Health Care, 47(4), 85–94. doi:10.1016/j.cppeds.2017.02.004

Substance Abuse and Mental Health Services Administration. DSM-5 Changes: Implications for Child Serious Emotional Disturbance [Internet]. Rockville (MD): Substance Abuse and Mental Health Services Administration (US); 2016 Jun. Table 20, DSM-IV to DSM-5 Bulimia Nervosa Comparison. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK519712/table/ch3.t16/