Ουρογεννητικό σύνδρομο της εμμηνόπαυσης

Το ουρογεννητικό σύνδρομο της εμμηνόπαυσης (ΟΣΕ) είναι ένας σχετικά νεότερος όρος που περιγράφει την κλινική οντότητα αυτού που ήταν παλαιότερα γνωστό ως αιδιοκολπική ατροφία, ατροφική κολπίτιδα ή ουρογεννητική ατροφία. Περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα αλλαγών και συμπτωμάτων που αφορούν το γεννητικό και κατώτερο ουροποιητικό σύστημα καθώς και τη σεξουαλική υγεία μιας γυναίκας, ως επακόλουθα της πτώσης των οιστρογόνων μετά την εμμηνόπαυση. Η συχνότητα του συνδρόμου είναι αρκετά υψηλή, καθώς το ΟΣΕ φαίνεται να επηρεάζει/αφορά περισσότερες από τις μισές (περίπου το 50- 70%) των μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών.
Αλλά όχι μόνο, καθώς το Σύνδρομο ή ορισμένα χαρακτηριστικά του είναι δυνατό να εμφανιστούν στο 15% περίπου νεότερων γυναικών, προ της εμμηνόπαυσης, καθώς επίσης σε ασθενείς που λαμβάνουν φαρμακευτική θεραπεία για τον καρκίνο του μαστού και ασθενείς, συχνά αρκετά νέες, που πάσχουν από πρόωρη ωοθηκική ανεπάρκεια.

Συμπτώματα ουρογεννητικό συνδρόμου της εμμηνόπαυσης

Οι κλινικές εκδηλώσεις του ΟΣΕ είναι ευρείες, ποικίλουν σε βαρύτητα και είναι χρόνιες, καθώς δε φαίνεται να βελτιώνονται χωρίς την κατάλληλη θεραπεία.

Έτσι, μια ασθενής μπορεί να εμφανίσει συμπτώματα, καταρχάς, από το γεννητικό σύστημα, όπως:

• Ξηρότητα, ατροφία κόλπου
• Αίσθημα καύσους, κνησμού ή ερεθισμού
• Πόνο ή πίεση στον κόλπο και την πύελο
• Ρίκνωση και στένωση του κόλπου
• Αυξημένες κολπικές εκκρίσεις, χαρακτηριστικά λευκωπές και συχνά κολπίτιδες
• Πρόπτωση των πυελικών οργάνων (μήτρας, κύστης, ορθού)

Από το ουροποιητικό σύστημα παρατηρούνται:

• Διαταραχές ούρησης (δυσουρικά ενοχλήματα, συχνουρία, επιτακτικότητα)
• Ακράτεια ούρων
• Ανάπτυξη συχνών ουρολοιμώξεων, που δύναται συχνά μέσα στο χρόνο να υποτροπιάζουν

Συνακόλουθη των παραπάνω καταστάσεων είναι η σημαντική επίδραση του συνδρόμου στη σεξουαλική υγεία της γυναίκας, με την εμφάνιση:

• Δυσπαρεύνειας (άλγους και δυσκολίας δηλαδή κατά την επαφή)
• Μειωμένης λίπανσης κι εφύγρανσης του κόλπου
• Συχνά κολπικής αιμόρροιας μετά την επαφή
• Κολεόσπασμου (αντανακλαστικό σπασμό των μυών του κόλπου) και πυελικού άλγους
• Και τελικά σε μείωσης της libido, της επιθμίας, κι απόσυρσης

Πώς επηρεάζουν οι κλινικές εκδηλώσεις του συνδρόμου την ποιότητα ζωής της γυναίκας; Υπάρχει επαρκής ενημέρωση κι ευαισθητοποίηση των ασθενών;

Το τέλος της αναπαραγωγικής ηλικίας μιας γυναίκας δε θα πρέπει να σημαίνει και το τέλος μιας ποιοτικής και ευχάριστης ζωής σε κάθε έκφανσή της. Οι ποικίλες κλινικές εκδηλώσεις του συνδρόμου δύναται να έχουν μια σοβαρή επίδραση στην ψυχολογία, τη συναισθηματική και σεξουαλική υγεία, την επαγγελματική και κοινωνική ζωή.
Παρόλη την υψηλή συχνότητα του, το Ουρογεννητικό Σύνδρομο της Εμμηνόπαυσης παραμένει, έως και σήμερα, υποδιαγνωσμένο, κυρίως λόγω της συστολής, του αισθήματος ντροπής, πολλών ασθενών να αναζητήσουν βοήθεια, είτε λόγω του ότι συχνά, ασφαλώς λανθασμένα, θεωρείται μέρος της φυσιολογικής διαδικασίας γήρανσης. Καθίσταται λοιπόν πλέον επιτακτική η ανάγκη ενημέρωσης και των δύο φύλων για την αναζήτηση εξειδικευμένης φροντίδας και θεραπείας.

Αντιμετώπιση ουρογεννητικού συνδρόμου της εμμηνόπαυσης

Στόχος της θεραπείας αποτελεί η ανακούφιση ή/και εξάλειψη των συμπτωμάτων.
Ως πρώτη γραμμή αντιμετώπισης των συμπτωμάτων ατροφίας και ξηρότητας συστήνεται η εφαρμογή κολπικών κρεμών ή gels που έχουν φυσικό τρόπο δράσης και μπορεί να περιέχουν συστατικά που δρουν θεραπευτικά όπως υαλουρονικό οξύ, κολλαγόνο ή/και φυτο-οιστρογόνα.

Για την αντιμετώπιση της δυσπαρεύνειας και της σεξουαλικής δυσλειτουργίας συστήνεται η χρήση ενυδατικών – λιπαντικών κρεμών κολπικά, με ιδιαίτερη προσοχή στη επιλογή τους, ώστε να μιμούνται τα φυσικά υγρά του κόλπου και να μη διαταράσσουν την ισορροπημένη φυσιολογία της περιοχης.

Πέραν αυτών, ως περαιτέρω αντιμετώπιση του ΟΣΕ προτείνεται η χορήγηση σκευασμάτων ορμονικής θεραπείας είτε τοπικά στον κόλπο είτε συστηματικά.
Ενώ τα τελευταία χρόνια εχουμε στη διάθεση μας εναλλακτικά περισσότερο παρεμβατικές θεραπείες όπως πχ το κολπικό LASER για την ανάπλαση του κολπικού επιθηλίου και την ανακούφιση των συμπτωμάτων.
Τέλος, στη διαχείριση των συμπτωμάτων από το ουροποιητικό, θέση έχει η χορήγηση συμπληρωμάτων διατροφής, που περιέχουν βιταμίνες και φυσικά συστατικά, όπως εκχύλισμα cranberry και προβιοτικά που δρούν είτε προληπτικά είτε σε συνδυασμό με τη φαρμακευτική αγωγή βελτιώνοντας το θεραπευτικό αποτέλεσμα.

Συμπληρωματικά στα κύρια θεραπευτικά μέτρα συστήνονται:

• Ενίσχυση / ενθάρρυνση σεξουαλικής δραστηριότητας: συστήνεται ισχυρά για τη βελτίωσης της φυσικής λίπανσης, ελαστικότητας και καλής κατάστασης του βλεννογόνου και των μυών του κόλπου
• Διακοπή καπνίσματος
• Μείωση στρες- ψυχολογική υποστήριξη: φαίνεται να βοηθά γυναικες με μη οργανικά αίτια ξηρότητας
• Διατροφή: έλεγχος σωματικού βάρους, λήψη βιταμινών D και E, άλλων συστατικών με δράση που μιμούνται τα οιστρογόνα
• Επιλογή άνετων ρούχων κι εσωρούχων που επιτρέπουν τον επαρκή αερισμό της ευαίσθητης περιοχής
• Άσκηση: επιφέρει βελτίωση της κατάστασης αγγείων/ μυών, μείωση άγχους/ κατάθλιψης, ενίσχυση αισθήματος ευεξίας/ αυτοπεποίθησης

Το Ουρογεννητικό Σύνδρομο της Εμμηνόπαυσης και οι κλινικές εκδηλώσεις του δε θα πρέπει να αποτελεί ένα θέμα ταμπού για τη σύγχρονη, δραστήρια γυναίκα κάθε ηλικίας. Η ευαισθητοποίηση και η πληροφόρηση του κοινού αλλά και των φορέων υγείας, καθώς και η εξατομικευμένη προσέγγιση κάθε ασθενούς, αποτελούν καίριες προϋποθέσεις για την έγκαιρη κι έγκυρη διάγνωση κι αντιμετώπιση του συνδρόμου.

Πηγή άρθρου: Intermed

Βιβλιογραφία:
Gandhi et al, AJOG 2016
Angelou et al, Cureus 2020
Farrell AM, AFP 2017

Ευχαριστούμε θερμά τον κύριο Δήμο Σιούτη, Μαιευτήρα -Γυναικολόγο MD, MSC, PhD
Επιστημονικός Υπεύθυνος Τμήματος Ουρογυναικολογίας & Διαταραχών Πυελικού Εδάφους – ΙΑΣΩ Μαιευτική Γυναικολογική Κλινική, Ακαδημαϊκός Υπότροφος Γ’ Μαιευτικής & Γυναικολογίας ΕΚΠΑ, Νοσ. “ΑΤΤΙΚΟΝ”