Χαμηλός Αιματοκρίτης: Συμπτώματα & Αντιμετώπιση

Ο αιματοκρίτης είναι η ποσοστιαία αναλογία των ερυθρών αιμοσφαιρίων στο συνολικό όγκο του αίματος. Τα ερυθρά αιμοσφαίρια είναι πολύ σημαντικά καθώς μεταφέρουν οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά σε όλα τους ιστούς του οργανισμού μας. Κατά συνέπεια, πολύ χαμηλά ή πολύ υψηλά ερυθρά αιμοσφαίρια, μπορεί να αποτελούν ένδειξη για κάποια ασθένεια.

Τι προβλήματα μπορεί να δημιουργήσει ο χαμηλός αιματοκρίτης και τι κάνουμε σε αυτή την περίπτωση; Καταρχάς ας δούμε τι είναι ο χαμηλός αιματοκρίτης και πού οφείλεται.

Τι είναι ο χαμηλός αιματοκρίτης;

Χαμηλό αιματοκρίτη έχουμε όταν το ποσοστό των ερυθρών αιμοσφαιρίων (πάντα σε αναλογία με τον όγκο αίματος) είναι πιο κάτω από τα όρια που θεωρούνται “υγιή”. Τα υγιή επίπεδα έχουν οριστεί σε 41-50% για τους άντρες και 36-44% για τις γυναίκες (οι τιμές διαφέρουν για τα παιδιά). Επίσης, τα φυσιολογικά επίπεδα του αιματοκρίτη κατά την εγκυμοσύνη διαφέρουν, γι’ αυτό οι εγκυμονούσες πρέπει να συμβουλεύονται τον μαιευτήρα-γυναικολόγο τους για το συγκεκριμένο θέμα.

Άρα, τι εξετάσεις χρειάζονται για να προσδιορίσουμε τον αιματοκρίτη; Εάν υπάρχουν κλινικές ενδείξεις ότι έχετε αυξημένο ή χαμηλό αιματοκρίτη, ο γιατρός σας μπορεί να σας ζητήσει να κάνετε μια πλήρη εξέταση αίματος (CBC) ή γενική εξέταση αίματος, στην οποία περιλαμβάνεται και ο έλεγχος του αιματοκρίτη (Hct). Ο γιατρός μπορεί να σας ζητήσει προηγούμενες γενικές εξετάσεις αίματος για σύγκριση των τιμών αιματοκρίτη, ειδικότερα εάν παίρνετε αγωγή για κάποιο νόσημα που πιθανόν να επηρεάζει τις τιμές στην γενική αίματος.

Ποια είναι τα αίτια του χαμηλού αιματοκρίτη;

Τα αίτια του χαμηλού αιματοκρίτη μπορεί να είναι:

• Ελλιπής διατροφή και ανεπάρκεια σιδήρου και βιταμινών, συμπεριλαμβανομένου του φυλλικού οξέος και της βιταμίνης Β12
• Μειωμένη παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων από τον μυελό των οστών ή διήθηση του μυελού των οστών από αιματολογικές (πχ λευχαιμία) ή άλλες κακοήθειες
• Πιθανή καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων στην κυκλοφορία (αιμολυτική αναιμία)
• Φάρμακα που ενοχοποιούνται για μείωση του αιματοκρίτη
• Οξεία ή χρόνια απώλεια αίματος – αιμορραγία.

Στην εγκυμοσύνη υπάρχουν αυξημένες ανάγκες σε φυλλικό οξύ και σίδηρο, οι οποίες συνήθως δεν μπορούν να καλυφθούν με τη διατροφή και παρατηρείται συχνά πτώση του αιματοκρίτη, η οποία όμως αποκαθίσταται συνήθως μετά την εγκυμοσύνη. Γι’ αυτό συχνά οι γυναικολόγοι χορηγούν στις εγκύους συμπληρώματα διατροφής πλούσια σε φυλλικό οξύ και σίδηρο, για να καλύψουν τις ανάγκες και να ενισχύσουν τον αιματοκρίτη.

Χαμηλός αιματοκρίτης: κίνδυνοι και συνέπειες

Όπως προαναφέρθηκε, ο χαμηλός αιματοκρίτης μπορεί να υποδηλώνει κάποια ασθένεια. Τι προβλήματα μπορεί να δημιουργήσει ο χαμηλός αιματοκρίτης; Τα χαμηλά επίπεδα αιματοκρίτη, πάντα σε συνάρτηση και με τα πιο αξιόπιστα στην μέτρηση επίπεδα αιμοσφαιρίνης που υποδηλώνουν αναιμία, υποδηλώνουν ότι οι ιστοί και τα όργανα (πχ καρδιά, έντερο, εγκέφαλος), δεν λαμβάνουν την αναγκαία για την λειτουργία τους οξυγόνωση με αποτέλεσμα αυτά να δυσλειτουργούν. Όσο χαμηλότερος είναι ο αιματοκρίτης τόσο πιο πιθανές και σοβαρότερες είναι οι οργανικές επιπλοκές, λόγω χαμηλής παροχής οξυγόνου σε έδαφος αναιμίας.

Ποια είναι τα συμπτώματα του χαμηλού αιματοκρίτη;

Κάποια από τα συμπτώματα του χαμηλού αιματοκρίτη μπορεί να είναι:

• Χλωμό ή ωχρό δέρμα και επιπεφυκότες
• Κούραση ή αδυναμία
• Χαμηλά επίπεδα ενέργειας
• Αίσθημα δύσπνοιας
• Ακανόνιστος καρδιακός παλμός ή επεισόδιο στηθάγχης και εμφράγματος μυοκαρδίου σε βαριά αναιμία
• Ζάλη ή τάση λιποθυμίας
• Δυσκολία στη συγκέντρωση
• Τριχόπτωση

Σε έλλειψη Β12 ή φυλλικού οξέος ενδέχεται να παρατηρηθούν σπάνια και νευρολογικές διαταραχές, όπως για παράδειγμα κινητικές διαταραχές, μούδιασμα και σύγχυση.

Ποια είναι η κατάλληλη διατροφή για χαμηλό αιματοκρίτη;

Όταν ο χαμηλός αιματοκρίτης προκαλείται από μειωμένα επίπεδα σιδήρου, είναι απαραίτητο να καταναλώνουμε τροφές υψηλές σε περιεκτικότητα σιδήρου και επομένως δυνητικά θα αυξήσουν τον αιματοκρίτη. Επίσης, ο γιατρός σας μπορεί να σας προτείνει να παίρνετε καθημερινά συμπληρώματα σιδήρου, φυλλικού οξέος ή βιταμίνης Β12.

Υπάρχουν τροφές που αυξάνουν την απορρόφηση του σιδήρου και άλλες που τη μειώνουν. Τι πρέπει να τρώμε όταν έχουμε χαμηλό αιματοκρίτη; Ας δούμε τις σημαντικότερες πηγές σιδήρου που συνθέτουν μια διατροφή για χαμηλό αιματοκρίτη.

• Κόκκινο κρέας
• Συκώτι (κοτόπουλο ή μοσχάρι)
• Ψάρια και οστρακοειδή
• Προϊόντα σόγιας, πχ τόφου
• Αποξηραμένα φρούτα
• Πράσινα φυλλώδη λαχανικά πχ σπανάκι (χωρίς να προηγηθεί βράσιμο)
• Ξηροί καρποί
• Φασόλια
• Μπρόκολο
• Ψωμί και δημητριακά ενισχυμένα με σίδηρο
• Αυγά

Pharm24 Tip: H βιταμίνη C βοηθά στην απορρόφηση του σιδήρου. Τα εσπεριδοειδή είναι πλούσια σε βιταμίνη C. Συνδυάζοντας πχ το κρέας με λεμόνι, αυξάνονται οι πιθανότητες απορρόφησής του. Ακόμα, το ίδιο μπορεί να επιτευχθεί συνδυάζοντας το γεύμα σας με ένα φρούτο, π.χ. πορτοκάλι, σαν επιδόρπιο.

Ποιες είναι οι φυσιολογικές τιμές αιματοκρίτη;

Οι φυσιολογικές τιμές αιματοκρίτη είναι οι:

• Άνδρες: 40-52%
• Γυναίκες: 36-48%
• Γυναίκες που βρίσκονται στην εγκυμοσύνη: oι φυσιολογικές τιμές του αιματοκρίτη είναι χαμηλότερες από ότι συνήθως (π.χ. 34% σε μονή κύηση και 30% σε πολύδυμο κύηση).
• Νεογέννητα: >32
• Παιδιά 2-12 ετών: 32 – 42
• Έφηβοι: 34 – 48

Μετά την ηλικία των 60, οι άντρες και οι γυναίκες έχουν ελαφρά χαμηλότερες τιμές αιματοκρίτη κάτι που αντανακλά τον χαμηλότερο αριθμό ερυθρών αιμοσφαιρίων σε αυτήν την ηλικία. Αιματοκρίτης κάτω από 30 «δείχνει» μέτρια έως σοβαρή αναιμία.

Ποιες τροφές μειώνουν την απορρόφηση σιδήρου;

Χρειάζεται προσοχή σε ορισμένες τροφές που μειώνουν την απορρόφηση σιδήρου και μπορεί να υπονομεύσουν τις προσπάθειές μας. Έτσι, καλό είναι να μην τις συνδυάζουμε με πηγές σιδήρου, αλλά να τις καταναλώνουμε με απόσταση κάποιων ωρών. Κάποιες από αυτές είναι:

• Καφεϊνούχα ποτά, πχ καφές ή τσάι, καθώς οι ταννίνες που εμπεριέχονται εμποδίζουν την απορρόφηση του σιδήρου.
• Γαλακτοκομικά προϊόντα, καθώς το ασβέστιο που περιέχουν συνδέεται με τον σίδηρο και δημιουργούνται σύμπλοκα τα οποία δεν απορροφώνται.
• Τα συμπληρώματα σιδήρου κατόπιν συμβουλής ιατρού μπορούν να ωφελήσουν άτομα που δεν λαμβάνουν αρκετό σίδηρο από τη διατροφή τους. Αν ανησυχείτε πως έχετε χαμηλό αιματοκρίτη, επικοινωνήστε με τον θεράποντα ιατρό σας.

Pharm24 Tip Ο μη αιμικός σίδηρος, δηλαδή ο σίδηρος που προέρχεται από φυτικής προέλευσης τρόφιμα, π.χ. από λαχανικά και όσπρια, απορροφάται σε πολύ μικρές ποσότητες. Έτσι, μπορούμε να συνδυάζουμε τροφές με μη-αιμικό σίδηρο με τροφές που περιέχουν αιμικό σίδηρο, δηλαδή μικρές ποσότητες κρεάτων, προκειμένου να ενισχύσυμε την απορρόφησή του και τον αιματοκρίτη μας.

Για καλύτερα αποτελέσματα εντάξετε στο διατροφικό σας πρόγραμμα τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε φυλλικό οξύ και Βιταμίνη Β12.

Τέτοιες τροφές είναι :

• Το αβοκάντο: Το αβοκάντο είναι πλούσιο σε φυλλικό οξύ και γι’ αυτό βοηθάει στην ενίσχυση του αιματοκρίτη.
• Τα αυγά: Αποτελούν πολύ σημαντική πηγή βιταμίνης Β12 και φυλλικού οξέος και σιδήρου, συμβάλλοντας έτσι στην πρόληψη της αναιμίας, στην αντιμετώπιση της κόπωσης και στην ενίσχυση του αιματοκρίτη.
• Τα φιστίκια: Μισό μπολ φιστίκια μας θωρακίζουν με 175 μικρογραμμάρια φυλλικού οξέος, τη στιγμή που η προτινώμενη πρόσληψη για τους υγιείς ενήλικες είναι τα 400 μg ενώ και άλλοι ξηροί καρποί είναι πλούσιοι σε φυλλικό οξύ και σε σίδηρο.
• Το σπανάκι: Το σπανάκι είναι μία τροφή που ενισχύει σημαντικά τον αιματοκρίτη, αφού είναι πλούσιο σε φυλλικό οξύ και σίδηρο.
• Ο σολομός και ο τόνος, περιέχουν μεγάλες ποσότητες βιταμίνης Β12. Συγκεκριμένα, όταν ένας ενήλικας χρειάζεται κατά μέσο όρο 2,4 μικρογραμμάρια Β12 την ημέρα, 90 γραμμάρια σολομού καλύπτουν τις ανάγκες ενός υγιούς ενήλικα σε Β12.
• Το μοσχαρίσιο φιλέτο: είναι επίσης φαγητό το οποίο αποτελεί πολύ καλή πηγή πρόσληψης Β12 και ανεβάζει τον αιματοκρίτη.

Επιμέλεια Άρθρου: Ομάδα Pharm24